ORLA

1356 kop. z XVI w. Orla (DBL nr 76)', 1404 or. ot rzeki Orley (WR 3 nr 217), 1449 or. Orla (PyZ

10, 444), 1498 Orlya (BR 628 nr 248); źródła jej leżą na W od Koźmina [w pow. pyzdr.], a ujście do Baryczy kolo miasta Wąsosz na Śląsku.

[W haśle znajdują się przede wszystkim przekazy dot. rz. O. w pow. kośc. W uwadze wykorzystaliśmy, znajdujące się w kartotece SHG, informacje o odcinku rz. O., znajdującym się na terenie woj. kal., nie prowadziliśmy jednak dodatkowej, pogłębionej kwerendy dla tych ziem. Podobnie nie uwzględniamy źródeł dot. śląskiego, dolnego, odcinka tej rz.]

[Pow. kośc.; środkowy bieg rz. O. (ok. 20 km); na odcinku kilku km rz. O. stanowiła gran. Wlkp. ze Śląskiem.]

1404 Frycz Jutroski w sporze z [Tomaszem] Kromnow Domaradzkim zeznaje, że jego ojciec posiadał uroczyska w Domaradzicach i Śląskowie, poczynając od rz. O. do grobli w Konarach (WR 3 nr 217).

Ante 1480 O., dopływ Baryczy, ma źródła w lasach koźmińskich k. wsi Orla [na terenie pow. pyzdr.], a ujście między wsiami Belkaczow [prawdop. obecna wieś Bełcz Mały (1944 Klein Beitsch) 2 km na NW od ujścia rz. O. do Baryczy] i Pakosław [ta informacja jest błędna: Pakosław k. Miejskiej Górki leży 4 km na NW od środkowego biegu rz. O., a nie przy jej ujściu] (DA I-II 81).

1498 młyn na rz. O. w → Dupinie (BR 628 nr 248); 1511 młyny na rz. O. → Osieczek (PG 14, 132).

1528 kopiec stojący niedaleko rz. O. oddziela wsie Szymanowo [k. Rawicza] i Stwolno [obecnie nie istnieje] w Król. Pol. od wsi Korzeńsko w ks. śląskim; od tego miejsca aż do drogi z → Dębna do wielkiego lasu (→ Czarny Las) rz. O. stanowi gran. między Polską a Śląskiem (Reces 25).

1548 podział lasów w Pakosławiu; gran. działów biegnie od rz. O. wzdłuż naciosów przez las Jasień (KoścG 9, 84v).

1549 Mac. Zakrzewski z Osieka [k. Dubina] zeznaje, że wyraził zgodę, aby Marcin Poniecki [ze Szkaradowa] wybudował most na rz. O. między wspomn. wsiami [nie wiadomo, czy budowa została zrealizowana]; zgoda miała być ważna przez czas życia dwóch pokoleń (ad secundam progeniem alias do dwojga żywocia; KoścG 9, 125v-126v).

1552, 1556 bród → Korzydz na rz. O.; na tym brodzie znajduje się narożnik granic wsi Dupin, Domaradzice i Osiek, a rz. Orla stanowi gran. [między Domaradzicami i Osiekiem a Dupinem] (PG 97, 377v-379; KoścG 11, 173-174).

1562 młyn wodny w → Osieku [na rz. O.] (KoścZ 8, 31v).

Uwaga: W pow. pyzdrskim znamy trzy młyny na rz. O.: 1356 w Starogrodzie (DBL nr 76), 1449 w Wielowsi (PyZ 10, 444) i 1498 w Kuklinowie (PG 12, 4v). W dok. dot. Starogrodu wydawca zakwalifikował nazwę O., jako nazwę łąki, jednakże w zdaniu „molendinum cum piscina in fluvio et pratum, qui Orla wlgariter nuncupatur”, zaimek względny „qui” może się odnosić tylko do rzeczownika rodzaju męskiego „fluvius”. W rejonie Gościejewa i Skałowa wymieniono w 1526 łąkę nad rz. O. (PyZ 20, 224).